شخصیت و آثار مولانا محمد عثمان پادخوابی لوگری

نویسنده: استاد شاه محمود محمود

مقدمه :

در دامنه خشک کوه قریه زقوم خیل ولسوالی برکی برک ولایت لوگر ؛ شخصیت روحانی و شیخ طریقت فرقه نقشبندیه ؛ مولانا محمد عثمان پادخوابی به خواب ابدی خفته است . این دامنه وسیع میان دو نهر پُرآب بابوس و ده شیخ قرار دارد و از برکت مزار مولانا ساحه سرسبز و مملو از اراضی زراعتی وباغ های میوه دار را در خویش پرورده است. به دوطرف مزار مولانا صاحب؛ قبرستان عمومی قوم زقوم خیل قرار دارد.

در گذشته ها مقبره مولانا صاحب در محوطه که شامل مسجد نیز بود قرار داشت. زایران برای زیارت مزار مولانا می امدند و در روز نوروز توغ مزار را تبدیل مینمودند و خیر و خیرات از طرف اهالی قریه زقوم خیل تهیه و به مستحقین توزیع می گردید. که با تآسف در اثر جنگ های چهل ساله نه تنها به ویرانه تبدیل شده است بلکه از آن همه رسوم و عنعنات و نذور و خیرات دیگر خبری نیست .

شناخت مولانا محمد عثمان پادخوابی لوگری:

مولانا محمد عثمان پادخوابی فرزند محمد علی در سال 1207 هـ ق = 1792 م در قریه پادخواب ولسوالی برکی برک متولد و بعد از هشتاد سال به تاریخ 1287 هـ ق = 1870 م وفات نمود. زندگی مولانا پر از تلاطم بوده است . در این دوره هشتاد ساله خانه جنگی ها و پادشاه گردشی ها یکی پی دیگر ارام و قرار مولانا را ربوده بود. مردم لوگر که در تصادمات خانواده های بارکزایی و سدوزایی نقش به سزایی داشتند به خصوص در هنگام تجاوز اول انگلیس بالای افغانستان بیشترسهم داشتند. مولانا را که درایام جوانی قرار داشت او را از وطن و دیارش دور انداخت.

مولانا در جوانی پیرو طریقت نقشبندی گردید. وبرای رسیدن به این هدف وارد « بینی حصار کابل » که یکی از مراکز طریقت نقشبندی بود ؛ آمد .بعد از مدتی ساحه تفکر ایشان وسعت یافت حضور شیخ سعدالدین انصاری «رح» به ده یحیی کابل رفت . اما واقعات کابل سبب شد و یا برای فراگیری بیشتر اولا" به ولایت لغمان و سپس راهی هند گردید و در خانقاه باسول اقامت گزید . بعداز تکمیل دانش و رسیدن به علوم مروج آن وقت ، به کنر آمد و در محضر شیج امجدش سید محمد لمنتک راه یافت .

محضر وملاقات مولانا با شیخ سیدمحمد لمنتک سبب شد تا مولانا کتاب بحر الحیوان را منظوم بسرایید .

چند بیت از بحرالحیوان

ای دبیر مخزن اسرار ما

خاتم تحریر کارو بارما

ای ظهور گنج حکمت های ما

ای طبیب رنج و علت های ما

ای صفای سینه ی مجروح ما

راحت فرخنده گی روح ما

آثار منظوم و منثور مولانا:

مولانا محمد عثمان پادخوابي بنابر روایاتی بین 18- 23 اثر مطبوع نظم و نثر دارد. برعلاوه کتاب فوق الذکر ؛ اثار چون : عجایب الاخبار ، گلشن الاسرار، بزم طرب ، نزهة المشتاق ، گلچین بساتین ، مشرق الانوار و غیره میباشد (1) روی این منظور مولانا صاحب خدماتی بزرگی فرهنگی را در بحرانی ترین تاریخ افغانستان انجام داده است .

بنابر گفته سید حشمت الله ابوالشاهی ؛ مولانا صاحب قبل از آنکه بر مسند کمالات هدایتی بنشیند یک اثر را به نام تحفۀ القلوب نگاشته بود که برای سالکین مبتدی تحفۀ بزرگ است

موصوف شعر مولانا صاحب پادخوابی را که اثار خویش را معرفی نموده است طوری نمونه می نگارد.

جوانی رفت و کهلیم سرامد

سخن با نازکی با زیور آمد

گذشت از وقت ایام چهل و پنچ

درین دانش مرا تاشد مهیا گنج

به ایام جوانی اول کار

عجایب ساختم منظوم اخبار

پسان در گلشن اسرار گشتم

به نظم و یثر کوهر بار گشتم

دلم آشفته شد آن لعل لب را

طرب افروختم بزم طرب را

از آن پس نزهت المشتاق گفتم

سراسر گوهر عشاق گفتم

چو درخفته شد کاروبارم

به گلچین بساطین روزگارم

همان تازی زبان جامع النصوص است

که علم فقه را همچون خصوص است

ز کار و بار گلچین رای پرداخت

علم در مشرق انوار انداخت

چو زو فارغ شدم در باز کردم

سرود بحر حیوان ساز کردم

عروس بحر حیوان میخ جان شد

حیات العاشقین درمن بیان شد

چو ختم شعر را انشا نمودم

به تازی عروة الوثقی نمودم

چو از ترکیب او پرداخت کارم

به اشجار مشایخ برد بارم

ضمیرم چون ز شغلش فارغ آمد

شموس بحر حیوان با زاغ آمد

چو رخشم کرد جولان میغ معمار

به این سرنامه عشقم سرو کار

به توفیق الهی این به سر شد

گرم عنوان ازین زیرو زبرشد (2)

در پایان از برادر عزیز استاد همایون فیروز تشکر دارم تا تصویر و معرفی مولانا صاحب را برایم فرستاده بود همچنان از هموطنان مقیم قریه زقوم خیل تا تصاویر بیشتر را ضمیمه نمایند و در صورت امکان سنگ مزار مولانا صاحب را بفرستند.

روح مولانا صاحب شاد باشد!

زیر نویسها :