مقدمه :

نویسنده: استاد شاه محمود محمود

زرغون شهر یا Zarghun Shar یا زرغون ښار؛ یکی از مناطق زیبا و سرسبز ولایت لوگر است . این روستا در جنوب زاهدآباد ( زید اباد ) متصل سرک بین 69 درجه و 8 دقیقه و 24 ثانیه طول البلد شرقی و 34 درجه و 7 دقیقه عرض البلد شمالی واقع است . (1) 
زرغون شهرولایت لوکر(2) 53 کیلومتر از کابل فاصله دارد. کوتل پیوار را با کابل وصل میکند و شامل 9 قریه و روستا میباشد . در سال 1888 م هنگام سلطنت امیر عبدالرحمن خان 250 خانواده دراین روستا زندگی داشتند.

این مطلب میرساند که زرغون شهر ؛ روستای جدیدی نیست که اسم آن تغییر خورده باشد. به گفته مردم محل بدون ارایه اسناد تاریخی ؛ که زرغون شهر پایتخت یکی از پادشاهان قدیم در افغانستان بوده است و موجودیت قلعه ‌های قدیمی و کاریز‌های کهن آن نماینده از قدامت تاریخی آن دارد . منابع آبی غنی دارند و اکثرا" اراضی زراعتی آن توسط کاریز آبیاری میشود. در حدود نیمی از خانواده به شغل دهقانی با کشت گندم، جواری و باغبانی تاکستان های انگور ، باغ های سیب و غیره مشغول میباشند.

این مردم برای آبیاری زمین های خود برعلاوه کاریز ها از بند آب « سرخ آب » نیزاستفاده میکنند. هنگامیکه در تجاوز دوم انگلیس بالای افغانستان برخی از ولایات افغانستان را اشغال کرده بودند لوگر به خصوص زرغون شهر تحت حاکمیت انگلیس قرار داشت و Major -General Hill دراول جولایی 1880 م در زرغون شهر شکست خورد.

از وقایعی تاریخی که درج صفحات تاریخ است دردلو و حوت سال 1307 هـ ش زرغون شهر تحت حاکمیت امیر حبیب الله کلکانی قرارداشت اما بتاریخ 8 ثور 1308 هـ ش بعد از انکه سردار شاه محمود خان برادر نادرشاه دوبندی و خوشی را اشغال و جباخانه و ذخایرحربی را از آنجا بدست آورده از راه « برگ» و سرخ اب به زرغون شهر حمله برده و افواج امیر حبیب الله کلکانی را وادار به ترک موضوع نمودند و در نظر داشتند همان شب بر تنگی واغجان حمله برده و انرا مرکز بسازند.( 3 )

زرغون شهر مانند سایر مناطق لوگر از مراکز بزرگ جهاد علیه تجاوزبیگانگان بوده به همین خاطر این ولایت را « باب الجهاد» گفته اند . با تاسف که امروز اختلافات عدیده یی بین شان حاکم گردیده که انشالله به زودی متوجه گردیده و مانند گذشته مسیر مقاومت و زندگی بهتر را برای جوانان و فرزندان خویش مهیا نمایند.

باید افزود که : در زمان جهاد و مقاومت علیه بیگانگان بخصوص در مقابل  تجاوز روسیه به افغانستان زرغون شهر و مردم قهرمان زرغون شهر نقش اساسی و برازنده را اداء کردند. نه تنها زرغون شهر بلکه تمام ولایت لوگر با موقعت مخصوص خود میزبان مجاهدین که از راه زرغون شهرو دوبندی و خوشی و التمور و برکی برک بطرف سرحدات شرقی و یا در به داخل کشور رفت آمد میکرند؛ بود.

مرکز تجمع و برگزاری شورا های مجاهدین در زرغون شهر نیر موقعیت این روستا را برازنده میساخت .

یادداشت Borge Almqvist ژورنالیست سویدنی که در سال 1980 م از ولایت لوگر دیدن نموده است میرساند و شاهد گفتار فوق میباشد ؛ که درهمه جای لوگر قبور شهدای جهاد به نظر میخورد . ( 4) قومندان های سرشناس این قریه عبارت اند از : نصرالدین، انجنیر صابر وغیره بودند . ( 5)

قلعه ها و کاریز ها زرغون شهر:

زرغون شهر با وجود مساحت کوچک دارای نفوس زیادی بوده است و مردم به ابادی و عمران آن توجه داشته است . اطراف زرغون شهر توسط کوتل علی ملنگ و کوه قلاور ، بینی چیله ، دشت نوودوک ، چوکوه مستان، پسته دشت و قلعه دولت و دشت دولت محاط میباشد . قریه ها و قلعه های که تا امروز مردم با هزاران مشکلات روز های سخت زندگی را در آنجا سپری نموده اند عبارتند از : شاه قلعه، ماله خیل ، ده مینه، علی خیل یا قلعه بقا، ده منه که ، حکیم خیل، سوریا، دردار، ملایم خیل، سر کاریز(باغ بندی)، قلعه سرسفیدها، زرگرها، باغ شاه، فورمولیها، شش قلعه، ته ده و کاریز سعید.( 6 )

مقابر اولیا در زرغون شهر:

زیارتگاه اولیای که در این قریه وجود دارند عبارت اند از:

1 - زیارت خواجه صدر اولیا . موصوف در حدود شش قرن قبل در این جا ساکن گردید. نقاشی های چوبی که در قبر و زیارت خواجه صدر اولیا نشاندهنده قدامت این زیارت را میرساند .

2 - زیارت بی بی حاجی که مادر خواجه صدر اولیا میباشد .

3 - زیارت علی ملنگ صاحب که سکونت اصلی شان شهر غزنی بود به این قریه هجرت نموده بودند که فعلاٌ در این قریه دفن میباشد ؛ علی ملنگ صاحب در اصل شغل نجاری داشت مرد زاهد و عابد بود دارای کرامات . و در آن زمان طبق هدایت خواجه صدر اولیا صاحب مسلمانان که بخاطر زیارت نمودن میامدند هدایت فرمودند که اولا" دیدار علی ملنگ رفته بعدا" به دیدار و زیارت ایشان بیایند.

4 - زیارت خواجه عبدل شاه دیوار سوار. (7)

تعلیم و تربیه و انکشاف امور اجتماعی در زرغون شهر:

جای بس خوشی است که این روستا با سرسبزی و داشتن باغ ها و مزارع زراعتی زیبا دارای نفوس نسبتا" زیاد که قابلیت ایجاد یک ولسوالی را دارد؛ میباشد . 6300 تا 10000 فامیل در این قریه زندگی دارند . از نظر تعلیم و تربیه در این روستا به جز یک باب لیسه عالی برای ذکور که دارای 2800 شاگرد و یک باب مکتب متوسطه و پنج باب مکتب نسوان و یک باب شفاخانه و یک باب کلینیک حیوانی وجود دارد . که به هیچ صورت کافی نیست . ( 8)

خبری خوشی که امروز مورخ 17 دسامبر 2016 م از شنیدم که نمایده مردم ولایت لوگر در پارلمان افغانستان محترم حاجی محمد اکبر ستانکزی راجع به اسفلت نمودن سرک از واغجان الی قریه زرغون شهر وعده قطعی داد که قیریزی سرک از واغجان الی قریه برگ از راه زرغون شهر را در پلان کاری خود گرفته و انشاالله در کار عملی آن هم اقدام می نمایند. که این هم در ذات خود یک خدمت بزرگ و یک خوشخبری به مردم شریف قریه زرغون شهر خواهد بود. ( 9)

زیرنویسها :

1 - قاموس جغرافیایی افغانستان ، ج دوم ، کابل ، اسد 1336 هـ ش ، ص 364 .

2 - زرغون شهر ولایت پکتیکا

زمانیکه از زرغون شهر نامبرده میشود دید و نگاه ما به زرغون شهر ولایت لوگر می افتد اما زرغون شهر دیگری هم که قبلا" 90 کیلومتر از ولایت غزنی و 13 کیلومتر از قلعه لنگر فاصله داشت . دارای قلعه و یا دژ بزرگی داشت که 50 فامیل سلیمان خیل با 500 جریب زمین زندگی مینمودند . قریه است به فاصله ده کیلومتر در شمال قریه جانی خیل مربوط کتواز بین 68 درجه 25 دقیقه 17 ثانیه طول البلد شرقی و 32 درجه 51 دقیقه و 6 ثانیه عرض البلد شمالی واقع است . ( قاموس جغرافیایی افغانستان، ج دوم ، اثر قبل الذکر ، ص 364 ) . امروز این روستا مربوط ولایت پکتیکا میگردد و دارای قلعه و یا دژ بزرگی داشت که 50 فامیل سلیمان خیل با 500 جریب زمین زندگی مینمودند

3 - کشککی - برهان الدین ، نادر افغان، ج اول، کابل، 1310 هـ ش ، ص 448 .

4 - ویکی پیدیا واژه ولایت لوگر.

5 - از یادداشتهای محترم الحاج سلیم عابد پیمان .

6 - از یادداشت های محترم الحاج سلیم عابد پیمان .

7 - گل احمد - دگروال والحاج سلیم عابد پیمان ، معلومات مختصر راجع به زرغون شهر، سایت لوگر.

8 - گل احمد - دگروال و الحاج سلیم عابد پیمان، ایضا"، همانجا.

9 - صحبت تیلیفونی الحاج سلیم عابد پیمان با نماینده ولایت لوگر اقای ستانکزی.