تاریخچه کریکت در افغانستان

نویسنده: استاد شاه محمود محمود

مقدمه :
قبل از همه سه برد پی درپی تیم کریکت افغانستان را علیه زیمباوی تبریک و تهنیت میگویم ارزومندم این موفقیت ها دریچه همدلی وهمبستگی واتحاد را بین هموطنان مان بگشاید انشالله .
تاریخچه کریکت در کشورما ظاهرا" حدود بیش از چند سال نمی گذرد اما موفقیت ها چنان است که گویی این بازی سالیان متمادی در کشور مان مروج بوده است . در حقیقت امروز بعد از بازی فوتبال و پهلوانی ، سپورت دلخواه هموطنان ما کریکت میباشد. تا جاییکه روز تا روز بیشترجای پای درقلب هموطنان ما بازنموده است .

بازی کرکت برای بار اول دربریتانیا به وجود آمد و گمان برده میشود که تاریخ آن به سالهای ۱۶۰۰ م میرسد . گفته میشود که مبدا این بازی در کنار مزارع توسط چوپان‌ها که سنگ‌ها را با چوبدستی‌های خود می‌ زدند و هم‌ زمان از در چوبی که برای محوطه گوسفند چرانی ساخته بودند، دفاع می‌کردند.
کریکت ورزشی ست که با چوب و توپ در یک زمین چمن بیضوی شکل بین دو تیم ۱۱ نفری بازی می‌شود. در مرکز زمین کریکت یک محوطه خاکی مستطیل به طول (۲۰٫۱۲ متر) وجود دارد. به این قسمت «پیچ» گفته می‌شود. توپ کریکت به اندازه مشت است و سطح آن از چرم و مرکز آن از چوب پنبه پرشده‌ است. دو ردیف چوبی و چوب بازی « ویکت » نام دارند و به دو خط سفید کریز گفته می‌ شود.
با گسترش امپراطوری این کشور ؛ بازی کریکت همچنان در کشور های تحت مستعمره رواج یافت.از جمله هند که برای اولین بار در سال ۱۷۲۱ م میان شماری از دریانوردان در غرب این کشور ثبت شده است. امروز کشور هند یکی از سابقه دارترین کشوراست که این بازی ؛ قبل از هر بازی دیگر مورد توجه مردم قرار گرفته است . بنابران در جریان سه قرن گذشته کریکت به محبوب ‌ترین بازی در هند تبدیل شد .(۱)
امروز کریکت در بیش از صد کشور بازی می‌شود. این رشته ورزشی پرطرفدار ترین ورزش کشورهای هند، پاکستان، بنگلادش و سریلانکا است و در انگلیس، ولز، استرالیا، کنیا، زیمباوی، نیپال ، نیوزیلند، آفریقای جنوبی و جزایر انگلیسی زبان دریای کارائیب که با عنوان هند غربی و بالاخره افغانستان در مسابقات بین‌المللی حاضر می‌شوند، یکی از پرطرفدارترین ورزش ها است.

اما افغانستان :
درخلال تجاوزات انگلیس بین سالهای ۱۸۳۹ – ۱۸۴۲ م و۱۸۷۹ - ۱۸۸۰ م ورزش بیسبال ( نوع توپ دنده مروج در افغانستان ) و کریکت میان سربازان انگلیس بازی میشد واحتمالا" افغان ها فقط برای دیدن آن منحیث تماشاچی در میدان قرارگاه نظامی انگلیس در بی بی مهرو و شیرپور؛ به نظاره می پرداختند و یقینا" تعداد زیاد افغانها که در آن جا حضور داشتند؛ نه از نام و نه از نوع برگزاری ورزش کریکت اطلاع داشتند.
از نوشته ها انگلیس ها که به کشور ما برای بار اول تجاوز نموده بودند معلوم میشود که : با کاهش تابستان، کریکت و مسابقه اسب دوانی به ورزش فوتبال، هاکی و چرت زدن مبادله شد.(۲)
همچنان در تجاوز دوم خویش درفرصت که خود را در امان میدیدند به ورزش کرکت کی پرداختند. یادداشتی از انگلیس ها بدسترس ما قرار دارد که مینویسند : همانطور که گرمای تابستان بیشترشد ، دریاچه ها شروع به خشک شدن کرد، تا زمانی که تنها یک سوم آب آن باقی نماند.... زمین کریکت زمین اسپ دوانی با مشکل برای ورزش در بی بی مهرو آماده گردید ودر داخل شیرپور یک کلب یا باشگاه کابل تحت مدیریت توانا میجر گورهام Major Gorham تاسیس شد. (۳)
بنا" این ورزش که با تجاوز انگلیس در افغانستان معرفی شد. اما همانگونه از راه که آمده بود دوباره مسترد گردید و با اخراج انگلیس ها از افغانستان احتمالا" به فراموشی سپرده شد و یا ممنوع گردید و چون یک ورزش انگلیسی بود؛ شاید هم با نفرت با آن برخورد شده باشد. اما در زمان امیر عبدالرحمن خان با امدن کارکنان و انجنیران انگلیسی و هندی و استخدام آنها در ماشین خانه کابل ورزش کریکت راه خود را بین فرزندان امیر و کارمندان دولت افغانستان باز کرد.
در این وقت شیرپور به ویرانه مبدل شده بود و بالاحصار هم از طرف انگلیس ها آتش زده شد و قسما" تخریب گردیده بود . امیر عبدالرحمن خان ارگ کابل را بنیاد گذاشت و تا زمانیکه ارگ آمده میگردید منزلِ برای خود در تپه باغ بالا کابل اعمار کرد. و تا اخرحیات خویش، قصر باغ بالا را منحیث دفتر و خانه خویش مورد استفاده قرار داد.
در غرب تپه باغ بالا میدان همواری وجود داشت که امروز انستتیوت پل تخنیک و کارته مامورین وجود دارد . چون زمین هموار بود برای میدان کریکت اختصاص یافت . همزمان با ورزش کریکت ، ورزش و سپورت فوتبال همچنان بین اراکین و شهزاده های امیر؛ تمرین میشد.و ورزش کریکت در زمان امیر حبیب الله خان در سال ۱۹۰۵ م در میدان که قبلا" در زمان امیر عبدالرحمن خان اماده شده بود ؛ همچنان ادامه داشت. هفته نامه The Illustrated London News به تاریخ 21 جنوری 1905 م گزارش مفصل دوصفحه یی در مورد زندگی روزمره مردم و گسترش ورزش کریکت در دربار امیر حبیب الله خان نشان میدهد و تصویری را انتشار داده است که امیر با شهزاده گان مشغول بازی کریکت میباشند . (۴)
قابل یاداوری است که سردار نصرالله خان و بعدا" سردار عنایت الله خان این ورزش ها را فرا گرفته بودند و با فرزندان اراکین دولت و غلام بچه های دربار که از بدخشان و نورستان و سایر ولایات در کنار شهزاده ها تحت سرپرستی خاص امیر قرار داشت؛ بازی مینمودند.
بعد از استرداد استقلال افغانستان ؛ با وجود که شواهد در دست نیست که ورزش کریکت در زمان شاه امان الله خان کماکان بین جوانان مروج بوده باشد اما سپورت فوتبال هنوز هوا خواهانی داشت. با تآسف در زمان امیر حبیب الله کلکانی هر نوع سپورت ؛ از رونق افتاد بلکه اکثریت افراد و جوانان ایکه با این سپورت ها رشد یافته بودند از خانواده سلطنتی بودند؛ از افغانستان خارج گردیدند و یا در کابل و ولایات پنهان شدند.
بعد ازقدرت یافتن نادر خان و سقوط سلطنت نُه ماهه امیر حبیب الله کلکانی توجه بیشتر به سپورت فوتبال و بعدا" هاکی بود. و نادر خان خود شکاریکی از دانش آموزان لیسه نجات که عضو تیم فوتبال بود گردید و کشته شد. بنابران برای چند سال دیگر برای ورزشکاران فوتبال و سایر ورزش ها مراحل سختی را همراه داشت.
در سالهای پسین شرایط برای تشویق سپورت مهیا گردید و تیم های فوتبال و هاکی و والیبال با تیم های هند بریتانیوی مسابقاتی انجام داده اند .با وجودیکه در همسایگی مان کشور هند قرار داشت و تیم های کریکت در آن کشور مورد تشویق زعمای انگلیسی بود اما هیچ نشانه یی وجود ندارد که درافغانستان ورزش کریکت را دنبال نموده باشند.
دردهه های چهل و پنجاه و حتی شصت هجری شمسی ؛ ما شاهد بزرگترین تیم های فوتبال و والیبال و هاکی وباسکتبال حتی تیم های قدرتمند پهلوانی بودیم که موفقیت های بزرگی در سطح ملی و منطقه داشت . دریغا که یکبار دیگر طوفان سیاسی فضای این کشور را دگرگون ساخت . و سیل مهاجرت آغاز شد و بخشی عظیم مردم ما راه پاکستان و ایران را پیش گرفتند، و در هجرت و سرنوشت نامعلوم گرفتار شدند.

احیای مجدد ورزش کریکت در افغانستان :
مردم ما بنابر عوامل ناخواسته در آغازین ماه های سال ۱۳۵۷ هـ ش به مهاجرت به پاکستان و ایران مجبور شدند. در آن طرف خط دیورند نوجوانان و جوانان ما با ورزش کریکت آشنا گردیدند و اکثرا" این ورزش را با توپ های تکه یی که با دست درست مینمودند و چوب های عادی بازی میکردند . و روز تا روز مهارت و دلچسپی آنها به این ورزش بیشتر شد بنابران در سال‌های اخیر و با بازگشت تعداد زیادی از مردم ما به وطن ؛ این ورزش را در کشور خویش دوباره احیآ نمودند
در سال ۱۹۹۵ م = ۱۳۷۴ ه‍ ش فدراسیون کریکت افغانستان تأسیس شد. در دوران سلطهٔ طالبان ۱۹۹۶–۲۰۰۱ م = ۱۳۷۵–۱۳۸۰ ه‍ ش، بازی کریکت در ابتدا همانند بسیاری دیگر از ورزش‌ها ممنوع شد، اما در سال ۲۰۰۰ =۱۳۷۹ ه‍ ش کریکت و فوتبال استثناء شده ومسابقات این دو ورزش در استدیوم ورزشی برگزار میگردید. واجازه یافتند تا فدراسیون کریکت افغانستان مسیر عادی خویش را طی نمایند ، با آنهم مشکلات سیاسی و به خصوص عدم حمایت مالی موجب شد از سال ۱۹۹۷ م به بعد کریکت افغانستان پیشرفتی نداشته باشد. اما تلاش اعضای تیم که شب و روز زحمت می کشیدند و بالاخره نتیجه داد تا تیم کریکت افغانستان؛ در سال ۲۰۰۱ م =۱۳۸۰ ه‍ ش به عضویت انجمن بین‌المللی کریکت یعنی ( آی سی سی ICC ) درآمد .
ایمل پسرلی در صفحه بی بی سی می نویسند که : در سال ۲۰۰۲ م که در افغانستان دولت جدید به رهبری حامد کرزی آغاز به کار کرد، بازیکن‌ های کریکت برای پیشرفت این بازی شب و روز را یکی کردند. رابطه بازیکن‌ ها با هیات مدیره پرتنش بود. ناراضایتی‌های زیادی وجود داشت. با وصف مشکلات فراوان بازیکن‌ها به تلاش‌های خود ادامه دادند.
در سال ۲۰۰۴ م بازیکن‌های افغان به مالزی رفتند، برنده یک تعداد بازی‌ها شدند و پس از آن در دو سه سال بعد دستآوردهای زیادی داشتند.
در سال ۲۰۰۸ م برای نخستین بار تیم کریکت افغانستان بیرون از آسیا بازی کرد. در بازی‌های که در جزیره جرزی بریتانیا برگزار شد، تیم افغانستان تحت نظر سرمربی تاج ملوک، در میان ۱۲ کشور جهان که در مرحله پنجم راه‌ یابی به مسابقات جهانی رقابت می‌کردند، برنده شد.
آن زمان به حمایت‌ مالی بخش آسیایی فدراسیون بین‌المللی کریکت (ICC) بازیکن‌های افغانستان تا جرزی رسیدند اما هیچ کمک دیگری به آنها صورت نگرفت. یادم می‌آید که بازیکن‌‌های افغان غذای کافی نداشتند و داکتر هم برای درمان بازیکنان مصدوم وجود نداشت.(۵)
افغانستان بعد از عضویت و موفقیت های پی در پی ؛ راه صد ساله را در کمتر از یک دهه طی کرد و به قُله های موفقیت راه یافت چنانچه در یک بازی رسمی یک‌ روزه در سال ۲۰۰۹ م تیم اسکاتلند را مغلوب کرد. کسب جایگاه پنجم از طرف تیم افغانستان در بازی‌های یک‌ روزه کریکت ۲۰۰۹ م کافی بود تا این تیم بتواند اجازه رسمی شرکت در مسابقه‌ های یک‌ روزه ملی را کسب کند.
امروز کریکت یکی از محبوب‌ ترین بازی‌ها در این کشور است. علت افزایش شدید علاقمندی افغان‌ها به کریکت، پیشرفت سریع تیم افغانستان درصحنه بین‌المللی است. در پایان ارزومندیم این موفقیت ها راه تیم ملی کریکت افغانستان را به بازی های جهانی ۲۰۱۹م باز نمایند.

زیرنویسها :