پالی خان خوستی یکی از مبارزان ضد انگلیس

نویسنده: استاد شاه محمود محمود

د سرک غاری په سری
دلته خیرات کری پالـئ‎
ځـ‎له تشتی ملیشی
د بم گولی ولی پالـئ‎

اشعار فوق برخی از چکیده های حماسی پشتو یا به اصطلاح لندی در ستایش پالی شاه خوستی یا پالی خان بود که در مبارزه علیه استعمار انگلیس در دهه سی میلادی سروده شده بود.
یا در اهنگ در فلم پالی خان از ساخته های اشیم سامنتا و شکتی سامنتا :

کابل سی آیا هی میرا دلدار
دلبر یار دلبر یار دلبر یار

پالی خان یا پالی شاه فرزند حسن خان خوستی ؛ متعلق به قبیله خوستی مندو خیل یا مندوزی و بنابر یادداشت برخی نویسنده ها افراد قبیله سید یا مندوخیل ولایت خوست بودند . برخی اعضای قبیله سید خوستی منطقه ژوب نزدیک کوتل گومل که قبلا" بنام اپوزایی که در ساحل دریا ژوب قرار دارد؛ از ولایت خوست مهاجرت کرده بودند . به تاریخ 30 جولای 1976 م ذوالفقار علی بوتو صدراعظم پاکستان نام این منطقه را تبدیل به ژوب نمود. درحالیکه در سال 1889 م انگلیس ها بعد از معاهده گندمک در این قلعه نظامی اعمار نمودند وقلعه سندیمان یا سندیمن توسط رابرت سندیمن نامگذاری نمودند . و بعد از سال 1893 م بعد از معاهده دیورند رسما" این محل را مربوط به سرزمین بلوچستان ساختند .
قوم مندو خیل یا مندوزی حدود پنجاه سال علیه انگلیس ها در نبرد بودند . انگلیس ها به خاطر اضمحلال این قبیله دست به خرید جایداد و اراضی انها زد اما با مجاهدت و پایداری حسن خان موفق نشدند که به مرام خویش برساند .
مبارزات این قوم را علیه انگلیس، پالی خان پسر حسن خان پیش برد . او یک جنگجو و رئیس گروه مبارزان آزادی گردید که بعد از کشتن پدر ( در اثر توطیهء انگلیس توسط خسربره هایش ) علیه انگلیس دست به قیام زد. که در دهه 1930 م در بلوچستان، یکی از مناطق قبایل ازاد مبارزه کرد. پالی خان هرگز در توافق بین گروهش وزعمای انگلیسی بر علیه برخی از جبران خسارات به نفع قبیله تسلیم نشد. بالاخره بریتانیا به او قول داد که قوانین قبیله ای را به عنوان قانون اساسی و قوانین برای سرزمینش قبول کند، که برای ژوب، منطقه اصلی مبارزه او، اعلام شده است.
صد سال بعد از اعمار قلعه سندیمن و اشغال انگلیس ها بخشی از سرزمین کشورمان، در سال 1989 م سینمای بالیوود فلم پالی خان را تهیه نمودند . و گوشه از مبارزات این مردم را روی صحنه آورد. همچنان گلشن ننده رومان پالی خان را به زبان اردو نوشت و انتشار داد.