مسافرت سردار نصرالله دومین پسر امیر عبدالرحمن خان به لندن ، پاریس و روم

نویسنده: استاد شاه محمود محمود

بخش پنجم

سردار نصرالله خان در روم :

بندر مارسل :
شهزاده نصرالله خان روز پنجشنبه سلخ ربیع الاول به سواری ریل از پاریس به بندر مارسل رسید . در بندر کرنل تالبیت ترجمان با داکتر لی از شهزاده پذیرایی نمودند و بعدا" به سواری گادی ( کالسکه) با معیت خدمه های همرکاب خویش طی طریق نمودند و از ساحل به کشتی ( جهاز) تشریف بردند بنابر گفته فیض محمد کاتب ؛ جهاز رانان ؛ با طناب و شراعش ( بادبان کشتی ) جهاز را صعود دادند میر اسمعیل خان رساله دار با سپاهیان نظام در بیرون کشتی ادای احترام نمود و شهزاده وارد کشتی شده ؛ بحر پیما شد.

شهزاده در کتابچه خاطرات خویش از بندر مارسل به آب و تاب یادآورشده و نوشته است که : که این بندر از بنادر معظمه و معموره مملکت فرانس و در زینت و آرایش و طرح عمارات و صتایع و نقش و نگار و نظافت برزن و بازارگان پاریس است . گویا پس از پاریس شهری پر رونق و زیباتر از بندر مارسل ندارد . چنانچه در انگلستان « لیورپول » دارای فواکه چون خربوزه و انگور و شفتالو و غیره و دوم شهر لندن است. در این بندر نیز مانند بلخ و مشهد توده های خربوزه دیده شد مگر در لطافت و شیرینی مثل خربوزه ایندوولایت نیست . زمین این بندر زرخیز و هوایش چون پاریس معتدل است .

بندر لپیلس و شهر امپی :
شهزاده دراین سفر دریایی جزیره گولن (فرانسه) و جزیره ساردینا (ایتالیا) را پشت سرگذاشته روز شنبه دوم ربیع الاول در بندر « ل پیلس » پایتخت سابق ایتالیا شد. نگاه شهزاده به این بندر چنان بود که در دامنه کوه و موضع نیکو و اباد بود، چنانچه سیاح که از این شهر ( ل پیلس) دیدن کند گویند؛ که سیر جهان نموده اید. و کوه اتشفشان مشهورایتالیا جانب غرب این شهر موقعیت دارد.و این هلالی شهر و متصل دریا واقع است.و بنابر خواهش خودش در کشتی سیاحتی نشسته و از این شهر دیدن نمود. مردم شهر از حیثیت لباس و اوضاع بی بضاعت و کم استطاعت دید و هم عمارات پادشاهی را از عمارات سلطنتی لندن و پاریس از نمی ماند.از باغ و موزیم شهر دیدن کرد و تصویر خلیفه عباسی هارون الرشید که در بین تصاویر سلاطین دیده میشد که شهزاده را حیرت زده ساخت.
نصرالله خان تمام روز را در شهر گذشتاند و از باغ ها و اشجار مثمر گرمسیری و سردسیری مشاهده کرد. بعدا" با کشتی به شهر (امپی) که در دوازده میلی شهر پیلس واقع است ؛ رفت. شهریکه در دهه هفتاد مسیحی زیر فوران اتشفشان گردیده بود؛ دیدن نمود.

شهر روم :
فیض محمد کاتب در مورد شهر روم می نگارد که : شهر روم را روم لوس نخستین پادشاه روم در سال 753 ق م که سال جلوس وی بود اعمار کرد این شهر به فاصله نُه صد میل جانب جنوب شرق لندن موقعیت دارد و دارای سه صد مناره و چندین کلیسا است و بیست هشت دروازه و شش پل محکم بر رودخانه نایپر دارد. ( 1)
شهزاده همراه با همراهان خویش سردار محمد حسن خان و میرزا عبدالفتاح خان و طبیب میرزا عبدالروف خان و نُه تن از خدمه رکاب شان همچنان به سواری ریل وارد شهر روم گردید . چون مستر مارتین خادم دولت افغانستان قبل از ورود شهزاده ذریعه تلگراف خبر داده بود. که در گران هوتل مهبط شهزاده را بیارایند و کالسکها در ایستگاه منتظر بودند تا شهزاده را تا هوتل گران همراهی نمایند.و از طرف صاحب توتل به طرز شایسته استقبال گردید و در حدود نیم ساعت استراحت نموده رهسپار شهر شد و به گردش پرداخت. .
در روز دوشنبه چهارم ربیع الثانی با خدمه خویش به تماشای خانه ( نیرو) که در یکی از بنادر ایتالیا که به یادگار بیت المقدس ساخته بودند و خراب است ؛ رفتند. این تماشاخانه شامل دوطبقه بود علیا و سفلی. طبقه زیرین آن جای سباع و درنده گان بود که برهرکه پادشاه غضب میکرد او را نزد سباع می انداخت تا طعمه درنده گان شود. طبقه علیا نشستگاه تماشاچیان بوده مه مقاعد آنرا مشرف بریکدیگرو به مراتب قرار داده اند تا تمشاچیان مقابل حایل و سد افراد عقب نگردد و وسعت آن بیست هزار جریب و گنجایش نشستن به صدهزار نفر میرسید. شهزاده بعد از دیدار در و دیوار آنجا راه رهسپار مشهد پطروس که از خواریون حضرت عیسی که شخص اول در کنار حضرت مسیح بود میدانند و موقعیت آن در سمت جنوب روم قرار داشت نظاره کرد.

دیدار از حمام هرقل و کلیسای پطروس:
در همین روز شهزاده رهسپارحمامیکه از بنای هرقل قیصر روم معاصر حضرت پیامبر اسلام حضرت محمد ص بود گشت و وسعت این حمام قریب هفت جریب انگلیسی بود و در اون زمان خراب شده بود تنها چند فیل پا های سنگی و اتش خانه آن باقی مانده بود. و شب همان روز به سیرو گردش شهر پرداخت و از جشن و عیدگاه مردم روم دیدن کرد.
روز سه شنبه پنجم ربیع الثانی به تماشای کلیسای پطروس رفت وآنرا باشکوه تر از تصور خویش دید. بنابران به سردار محمد حسن خان روزنامه نگار دستور داد تا به دو زبان در اوصاف این کلیسا بنویسد.
این کلیسا از سطح تا علیا پنجصد پله میخورد و هرکه بر کلیسا صعود نماید اشخاص رونده روی زمین را به قدر مورچه می بیند و بزرگی این کلیسا چنان است که دوازده نفر در قبه که در سر گنبد تعبیه شده است گنجایش دارد که بنشینند. صنعت های که در داخل کلیسا به کار رفته است شامل چهار مجسمه از سنگ به وضع زیبا و مرغوب جا داده شده است . اکثر مجسمه بیرون کلیسا کنده شده و بعدا" به داخل انتقال داده شده است و برخی مجسمه ها متصل دیوارو برخی برجسته از دیوار ساخته شده است .
از بالا و پایین و بیرون و داخل کلیسا کلا" سنگ مرمر کار شده است ، سقف کلیسا با سنگ مرمر مبت کاری شده است و بلندی سقف چنان است که راست نمیتوان به آن نگاه کرد باید در گوشه ایستاد و سقف را مشاهد نمود. اشکال مرغوب در آن به کار رفته است . مخارج کلیسا در حدود پنجصد سال بیست کرور روپیه شده است و سالانه همچنان یک لک بیست هزار روپیه مصرف کلیسا می گردید. در اون زمان در گوشه جنوبی کلیسا صندقی وجود داشت که هر پاپ بمیرد ، جسد موصوف را درانجا گذاشته تا گوشت و اعضایش بریزد بعدا: خاک انرا به عمارت مخصوص بیرون کلیسا برده واستخوانهای هر عضو را جدا جدا در آن عمارت میگذارند. بعدا" دولت این روش را ممنوع نمود.
بنای این کلیسا را با تعبیرات جدگانه همراه است چنانچه برخی عقیده مند اند که سنگ تهداب انرا « کالس تن تین » گذاشته است و برخی برانند که در اواسط قرن پانزدهم میلادی پاپ نیگولس ششم اساس این کلیسا را گذاشته است و بعد از وی چند تن پاپها در بنا و تعمیر آن کوشیدو تا سال 1329 م در حدود دوازه ملیون پوند در عرصه یک صد و پنحاه سال انجام شده است .
این کلیسا با صفه که مقابل آن قرار دارد با پهنای 400 فُت، وارتفاع آن 180 فُت، وبلندی اصل گنبد که از مرکز کلیسا برخاسته و 324 فُت ، وطول اندرون آن 600 و عرض 442 فُت است . این محاسبه همچنان با اختلاف ثبت شده است .(2 ) زیربنای این کلیسا نزدیک به دوصدهزار متر مربع است و حجاری‌ها و مجسمه‌های سقف آن اثر میکل آنژ می‌باشد. نقشه هوایی ساختمان‌های کلیسای سن پیرو به شکل یک کلید طراحی شده که نماد کلید بهشت محسوب می‌شود و مجسمه‌های حواریون مسیح نیز به شکل نیم‌ دایره‌ای در اطراف در ورودی این کلیسا نصب شده‌است.
بر اساس عقیدهٔ رایج در کاتولیک این کلیسا محل دفن پیتر مقدس، یکی از حواریون حضرت مسیح و اولین پاپ است. شواهد تاریخی و عقیدهٔ رایج حاکی از این هستند که مقبرهٔ پیتر مقدس مستقیماً زیر محراب باسیلیکا قرار دارد. به همین دلیل، تعداد زیادی از پاپ‌ها، از صدر مسیحیت تا کنون، مانند پاپ ژان پل دوم که چند سال پیش فوت کرد، در زیرزمین این کلیسا دفن شده‌اند. از زمان کنستانتین بزرگ، امپراتور روم، کلیسایی در این مکان قرار داشته‌است. ساخت باسیلیکای حاضر، که جایگزین باسیلیکای قدیمی قرن چهارم میلادی شده‌است، از تاریخ 18 اپریل 1506 م آغاز شد و در 18 نومبر 1626 م به پایان رسید. (3)

زیرنویسها :
1 - کاتب - فیض محمد، سراج التواریخ ، ج سوم ، مطبعه حروفی دارالسلطنته کابل ، سال 1331 هـ ق ، ص 1143.
2 - ایضا" ، ص 1144 .
3 - ویکی پیدیا ، واژه کلیسای سن پیترو .