مقدمه :
نویسنده: استاد شاه محمود محمود
ولسوالی برکی برک که تا سال 1349 هـ ش مرکز ولایت لوگر بود .یکی از ولسوالی های مهم و بزرگ ولایت است . دریای لوگر از نظر داشتن آب و آبیاری با اضافه جوی ها و نهر؛ مثمر زراعت و باغداری شده است. دریای لوگرکه از کوه های هزاره جات (از ارتفاعات چهار هزار متری ولسوالی دای میرداد و بهسود ) سرچشمه گرفته ؛ در آغاز تا ولسوالی برکی برک آب های موسمی این دریا را پُرآب می سازد؛ اما بعد از ولسوالی متذکره در مسیر خویش کاریز ها و جوی ها متعدد را همراه میگردد .
شاخه دیگر دریای لوگر از کوه خروار سرچشمه گرفته بعد از سیراب نمودن ولسوالی چرخ در پادخواب با دریای اصلی وصل شده و راه کابل را پیش میگیرد . دریای لوگر ولسوالی برکی برک را به دوحصه تقسیم نموده است برکی برک به طرف چپ و برکی راجان به طرف راست دریا لوگر واقع است . و موجودیت این دریا؛ این منطقه را به شکل باغ زیبا درآورده است . سرسبز و دارای اراضی زراعتی و باغ ها . اما برای آبیاری از این دریا جوی های و نهر های متعدد کشیده شده است که سرسبزی و آب نوشیدنی و دیگر احتیاجات مردم این ولسوالی را مرفوع مینماید.
جوی ها و نهر ها ولسوالی بره کی برک :
جوی متعدد که در گذشته ها نه چندان دور از آب آن نه تنها برای زراعت استفاده میگردید . بلکه برای نوشیدن و چرخاندن آسیاب ها نیزاستفاده میشد. جوی هاو چشمه ها و کاریز های مشهور ولسوالی عبارتند از :
جوی تگاب، جوی بابوس، جوی ده شیخ ، جوی چشمه ( با تآسف که دراین سالهای اخیر به خاطر عریض ساختن سرک این چشمه را کور ساختند )، جوی عنایت الله ، جوی دمغلان، جوی پندی، جوی راجان، جوی چلوزایی، جوی ریزه، جوی کارنده، جوی شاخه، جوی شاهی و جوی ملک . جوی مان یا جومان ، همچنان کاریز میرسر، کاریز زقوم خیل ( که با تاسف از بین رفته است )، کاریز دلاور و کاریز سجاوند و کاریز شکور خان در قریه شاکی، کاریز شاه مزار ، کاریز مازوخیل ، کاریز شیخان، کاریز دشت نورخانی ، کاریز قلعه قاضی، کاریز قلعه نایب، کاریز قلعه ممی از مشهورترین چشمه های این ولسوالی میباشد . ( 1) ضمنا" در قریه زقوم خیل از دو آسیاب بنام آسیاب بغل، آسیاب قلعه نو، و یک « پایکوب» برای پاک کردن برنج در قلعه میرزا و اسياب قلعه فيض الله خان و اسياب گرگى واقع پشتي گرگى در طول راه هوس خَيل ، آسیاب ممه ، آسیاب حاجی لعل گل ، آسیاب بازار ، آسیاب منگی ، آسیاب قاضی ، آسیاب بقا، آسیاب خواجه امیر همچنان آسیاب که بالای جوی مان وجود دارد بین قلعه محسن شاه و کته پای بنام ( ؟ ) وجود دارد . یقینا" در مناطق و حوزه های پنجگانه این ولسوالی آسیاب ها و پایکوب ها زیادی وجود دارد که هموطنان ما از آن ها نام خواهد برد .
نوت : هموطنان عزیز در اثر همکاری شما میتوانیم نامهای جوی و کاریز و آسیاب های دیگر این ولسوالی را به معرفی بگیریم . اگر تصویر از آنها دارید نیز بیافزایید . تشکر
زیر نویسها :
1 – محمود –شاه محمود، د لوگر ولایت د برکی برک د ولسوالی جغرافیی ته یو کتنه، مجموعه مقالات « تاریخ افغانستان» ، کابل ؛ 1390 هـ ش ، ص 28 – 31 . همچنان رجوع کنید : بلوتن جغرافیه ، ش 3 -4 ، پوهنتون کابل، 1357 هـ ش .